Hàng năm ở Nhật diễn ra hàng trăm ngàn lễ hội lớn nhỏ. Mỗi lễ hội gắn liền với một ý nghĩa đặc biệt đối với người Nhật. Dù là lớn hay nhỏ đều được người Nhật chuẩn bị công phu và trình diễn một cách độc đáo. Nếu như Việt Nam có ngày lễ Vu Lan thì Nhật Bản cũng có ngày tương tự mang tên lễ hội Obon. Đây là lễ hội mùa hè của người Nhật, thường được tổ chức vào giữa tháng 8 nhằm chào đón linh hồn tổ tiên trở về với gia đình, cầu nguyện và bày tỏ lòng thành kính đối với công lao của những người đi trước. Lễ hội này thường được kéo dài trong nhiều ngày và có nhiều nghi thức được thực hiện. Nếu bạn muốn tìm hiểu nhiều hơn về lễ hội Obon này thì đọc ngay bài tổng hợp dưới đây nhé!
Nguồn gốc Lễ hội Obon Nhật Bản
Lễ hội Obon Nhật Bản hay còn gọi là Bon, đã xuất hiện ở xứ sở Phù Tang cách đây hơn 500 năm. Lễ hội này bắt nguồn từ câu chuyện của một đệ tử nhà Phật. Theo truyền thuyết, người này có tên là Mokuren, ông là người tu luyện nhiều năm, mang trong mình nhiều phép thuật. Vì nhớ thương người mẹ quá cố, ông đã dùng phép thuật tìm mẹ.
Mokuren nhìn thấy mẹ mình bị đày ải dưới địa ngục vì những tội lỗi bà đã gây ra. Vì xót xa người mẹ này mà ông đã tìm đến Phật Tổ cầu xin. Đức Phật hướng dẫn ông mang lễ vật dâng lên các chư tăng vào ngày 15 tháng 7. Sau khi lễ cúng hoàn thành, linh hồn của mẹ ông đã được siêu thoát. Do quá cảm động nên ông đã nhảy múa hết sức vui mừng.
Câu chuyện về lòng hiếu thảo của Mokuren được rất nhiều người biết đến. Từ đó về sau, cứ hàng năm người dân Nhật Bản lại tổ chức lễ hội Obon (lễ hội Bon) để thể hiện lòng biết ơn đối với cha mẹ và đối với linh hồn của những người đã mất. Điệu nhảy mà Mokuren nhảy múa khi được gặp lại mẹ của mình cũng được người Nhật học theo và đặt tên là Bon Odori.
Thời gian tổ chức Lễ hội Obon Nhật Bản
Trước ngày diễn ra lễ hội, người dân thường chuẩn bị rất nhiều thứ để tổ tiên về với con cháu an toàn và sau đó là an tâm trở về thế giới bên kia. Lễ hội Obon được tổ chức hai lễ chính là lễ Mukaebo (Đón các linh hồn) và lễ Okuribon (Tiễn các linh hồn) theo trình tự nghi lễ như sau:
Ngày 12/8: Chuẩn bị đón tổ tiên. Vào trước ngày bắt đầu Obon, người ta thường trang trí dưa leo và cà tím cắm bằng que tăm hoặc đũa được gọi là “Ngựa linh thiêng”. Dưa leo là ngựa, cà tím là bò, có ý nghĩa là “những người đã khuất sẽ lên ngựa để nhanh chóng trở lại trần gian, sau đó sẽ cưỡi bò để thong thả từ từ quay trở về thế giới bên kia”.
Ngày 13/8: Lễ đón các linh hồn. Vào chiều tối, người ta đặt những cây đèn thắp sáng trước bàn thờ và đốt những cuống gai đã tước trước vỏ ở vườn và cổng. Đây được gọi là “Lửa đón” để giúp các linh hồn thấy đường trở về nhà. Người ta cho rằng, linh hồn người đã khuất sẽ cưỡi đám khói từ ngọn lửa này để quay trở về trần gian. Nhờ đám khói này mà linh hồn người đã khuất sẽ không bị lạc đường và có thể quay về nhà mình an toàn, vì vậy đám khói này còn có vai trò như là vật chỉ đường “Michishirube”.
Ngày 14,15/8: Khoảng thời gian các linh hồn ở lại nhà. Vào thời gian này rất nhiều người trong các gia đình thường đi viếng mộ. Họ thường dọn dẹp các mộ phần cho sạch sẽ, dâng hoa, thắp hương, dâng nước để thờ cúng tổ tiên. Sau đó những người thân thuộc, họ hàng trong gia đình lại tập trung lại và cùng nhau ăn uống. Một số gia đình còn thờ cúng tại nhà. Đây cũng là thời điểm bắt đầu các sự kiện ngoài đường phố.
Ngày 16/8: Lễ tiễn các linh hồn. Ngày cuối cùng của lễ Obon. Ngày này là ngày lại tạm biệt tổ tiên. Lúc này người ta lại đốt lửa “Lửa tiễn đi” tại đúng vị trí đốt “Lửa đón” để thắp sáng đường tiễn các linh hồn về với thế giới bên kia.
Khác với lễ hội Vu lan tại nước ta được tổ chức vào cùng một thời gian, người dân Nhật Bản tổ chức lễ hội Obon tùy thuộc vào từng vùng miền khác nhau. Do người dân ở các tỉnh khác nhau sử dụng lịch cũng như phong tục tập quán khác nhau nên thời gian diễn ra lễ hội Obon không cố định. Lễ hội Obon Nhật Bản có đến 3 mốc thời gian tổ chức tùy theo địa phương:
Lễ hội Bon tháng bảy (Shichigatsu Bon): 15 – 7 dương lịch ở các vùng như Tokyo, Yokohama và Tohoku.
Lễ hội Bon cũ (Kyu Bon): 15 – 7 âm lịch ở các vùng phía Bắc Kanto, Chugoku, Shikoku và các đảo ở phía Tây Nam.
Lễ hội Bon tháng tám (Hatchigatsu Bon): 15 – 8 dương lịch. Đây là ngày phổ biến nhất và là ngày hội Obon lớn nhất được tổ chức tại cố đô Kyoto, thu hút lượng lớn người dân và du khách tham gia. Bạn nhất định không thể bỏ lỡ cơ hội thưởng thức điệu múa Odori và chiêm ngưỡng Lễ Dâng Lửa – hai nét đặc sắc nhất trong lễ hội Obon.
Các nghi thức trong Lễ hội Obon Nhật Bản
Hằng năm, cứ vào dịp tháng 8, các gia đình Nhật Bản thường quây quần lại với nhau trong một đợt nghỉ khá dài, những người con đang ở xa đều trở về thăm cha mẹ, ông bà và cùng đi viếng mộ những người thân trong gia đình. Lễ hội Obon mang ý nghĩa là dịp mà linh hồn của những người đã khuất sẽ quay trở lại nơi trần thế. Người dân sẽ thực hiện các hoạt động giống như tục Tảo Mộ của người Việt Nam như: thăm viếng mộ, lau chùi, dọn vệ sinh, tu sửa lăng mộ và cúng để mời người thân quá cố quay về thăm nhà.
Các gia đình Nhật Bản sẽ cúng bánh khảo từ bột gạo nhiều màu sắc trông rất hấp dẫn và thường có hình hoa sen (tiếng Nhật gọi là Hasu Okashi) cùng với những giỏ hoa quả gồm nhiều loại được trình bày rất đẹp mắt trên bàn thờ gọi là Obon-dana (hoặc Tama-dana). Đồ cúng được thay đổi mỗi ngày, ngày 13 là Mukaedango (Bánh đón linh hồn); ngày 14 là Ohagi (Một loại bánh bột gạo); ngày 15 là Soumen (Bún làm bằng bột mì) và ngày 16 là Okuridango (Bánh tiễn linh hồn).
Lễ hội Obon lớn nhất sẽ được tổ chức tại cố đô Kyoto, hoạt động nổi bật trong dịp lễ Obon chính là Lễ dâng lửa để soi đường cho linh hồn những người đã khuất quay trở về trời. Nghi thức này thu hút rất nhiều người dân cũng như du khách từ khắp các nơi trên thế giới đến tham quan. Trong Lễ dâng lửa linh thiêng này, 5 chữ Đại, Diệu, Pháp, Thuyền và chữ Đại nhỏ lần lượt được thắp sáng bằng lửa trên 5 ngọn núi xung quanh Kyoto, mỗi chữ sẽ phát sáng khoảng gần 30 phút, tất cả sẽ tạo nên một khung cảnh thiêng liêng, ấm áp và hùng vĩ trong đêm hè ở cố đô Nhật Bản. Người Nhật Bản tin rằng ánh sáng ấy sẽ dẫn lối cho các linh hồn quay về trời một cách thanh bình và an lạc.
Lễ dâng lửa Obon được tổ chức vào 20 giờ ngày 16 tháng 8, lúc này hàng ngàn người sẽ đổ về Kyoto và tập trung đông nhất ở khu vực xung quanh trường Đại học Kyoto để xem những ngọn lửa được thắp sáng. Vị trí quan sát rõ nhất chính là đỉnh núi Yoshida và Funaoka. Và sau khi đám lửa đã cháy hết, các điệu múa của Lễ hội Bon sẽ được tổ chức tại chùa Yusen-ji dưới chân các ngọn núi. Các điệu múa này là Daimoku và Sashi, thường được bắt đầu từ 21h và kết thúc sau khoảng 1 giờ đồng hồ.
Cùng với đó, một truyền thống khác không thể bỏ qua khi nhắc đến Obon là điệu nhảy dân gian Bon Odori. Đây là sự kết hợp giữa nhiều điệu nhảy truyền thống và được biểu diễn một cách công phu, phức tạp. Bon Odori được biểu diễn xung quanh sân khấu được gọi là yagura. Theo đó, một người sẽ hát ở trung tâm của yagura trong khi những người xung quanh chơi các loại nhạc cụ khác nhau. Trống taiko được sử dụng phổ biến nhất. Hình thức biểu diễn này được gọi là ondo hoặc nhạc dân gian Nhật Bản. Các vũ công sẽ nhảy theo vòng tròn nhỏ xung quanh yagura. Mỗi vùng miền lại có một điệu nhảy riêng. Mọi người biểu diễn Bon Odori thường kết thành vòng tròn xung quanh yagura. Điệu nhảy có lúc được biểu diễn trong đám rước và di chuyển qua các đường phố của thị trấn.
Trong lễ hội Obon, người ta thường mặc trang phục truyền thống Yukata, một loại Kimono với chất liệu vải mỏng và mát và cùng nhau đi dạo ngoài trời hay chơi các trò trơi dân gian rất sôi nổi và náo nhiệt như đập dưa hấu, câu cá…
Tiếp đến là nghi thức Toro Nagashi (thả thuyền giấy). Người Nhật sẽ thả thuyền hoa đăng trên sông. Bạn sẽ có cơ hội được chiêm ngưỡng một dòng sông sáng lấp lánh, thơ mộng. Đây được thay cho lời chào tạm biệt để các linh hồn tổ tiên trở về thế giới riêng của họ sau chuyến viếng thăm con cháu. Ở một số nơi, nghi thức thả thuyền giấy được diễn ra cũng là lúc pháo hoa rực rỡ trên bầu trời, ghi dấu lễ hội đã kết thúc.
(Nguồn: tổng hợp)